Çocuklarda Kardeş Kıskançlığı

Kardeş kıskançlığı aileye yeni bir bireyin katılımıyla beraber yaşanan, ebeveynlerini özellikle de anneyi başka birisiyle paylaşamama kaygısından oluşan doğal bir duygudur. Her çocuk ebeveynleri tarafından çok sevilmek ve çok ilgi görmek ister. Beklediği ilgi ve sevginin yeterince karşılanmaması durumunda kıskançlık duygusu ortaya çıkar. Kardeşin gelişiyle beraber bölünmüş olan ilgi ve sevgi karşısında çocuk, ebeveyninin sevgisini kaybetme korkusu yaşar. Kardeşini, ebeveyni ile araya giren kişi olarak görür ve kardeşe karşı yoğun öfke, üzüntü ve kızgınlık duygusu hisseder.

Kardeşler arasındaki kıskançlığını belirleyen durumlar ailenin çocuklara karşı tutumu, cinsiyet, çocuğun kişilik gelişimi ve kardeşler arasındaki yaş farkıdır. Kardeşler arasında rekabet ve çatışma olması doğaldır. Çocuğa bilinçli bir şekilde yaklaşım gösteren ebeveynler, kardeşler arasında uyumu sağlayacaktır. Ebeveynlerin tutum ve davranışlarının yanında, çocuğun kişilik gelişiminin de kıskançlık üzerinde etkisi vardır. Yaşamın ilk altı yılı kişiliğin temelinin oluştuğu ve ilişkilerin şekillendiği bir dönemdir.2 yaşından itibaren çocuklarda kıskançlık duygusu oluşmaya başlar. Bazı çocuklar mizaç özelliklerinden dolayı daha kıskanç olurlar. Ailenin cinsiyete dair bir tercihi varsa ve bu durum çocuklara olan davranışlarını etkiliyorsa kardeşler arasındaki kıskançlığı tetikleyebilir. Kardeş kıskançlığının nasıl yaşandığı ve yoğunluğu önemlidir. Bazı kıskançlıklar ileri derecede davranış değişikliklerine yol açabilir. Çevreye zarar verme, içine kapanma, kaka ya da çiş kaçırma ve okul başarısının düşmesi gibi durumlarda psikolojik destek gerekir.

Kardeş Kıskançlığı Belirtileri Nelerdir?

*Gelişim dönemlerinde gerileme görülebilir. Alt ıslatma, parmak emme, bebek gibi konuşma, bebeksi tavırlar, yürüyebilmesine rağmen emeklemek gibi davranışlar gözlenir.

*Ev içerisindeki bütün ilginin başka birisine yönelmesi karşısında bazı çocuklarda içe kapanma, aile bireylerinden uzaklaşma, yemek yememe ve ardından zayıflama görülür.

*Kardeşe karşı saldırgan davranışlarda bulunur. Huzursuz, sıkıntılı ve öfkeli olabilir. Vurma, ısırma, çimdikleme, oyuncakları kırma, ağlama,tutturma ve bağırma gibi davranışlar gözlenir.

*Bazı çocuklarda ise kıskançlık duygusu, kardeşe olan aşırı düşkünlükle kendini gösterir. Örneğin, okşarken fazla sıkıştırır. Burada çocuk kıskançlık duygusunu gizlemektedir. Kıskançlığını belli ederse ebeveynlerinin kendisinden uzaklaşacağını düşünür. Bu yüzden kardeşine aşırı ilgili davranır.

*Bazı çocuklarda mide bulantısı, baş ağrısı gibi somatik belirtiler olabilir.

Kardeş kıskançlığında ebeveynlere tavsiyeler:

*Annenin hamilelik sürecinde ve doğumdan sonra yakın çevreden alacağı destek önemlidir. Bu süreçte çocuğun ihtiyaçlarıyla yemek yedirme, banyo yapma gibi rutin işlerde diğer aile bireyleri destek verebilir. Doğumdan sonra da anne, yeni doğan bebeğiyle ilgilenirken ilk zamanlar büyük çocuğuna yeterince ilgi gösteremeyebilir. Bu durumda anneden beklediği ilgiyi alamayan çocuk, babaya yönelecektir. Babanın ilgisi ve kaliteli geçirilen zamanlar kıskançlığın azalmasına yardımcı olacaktır. Ara sıra görev değişimi yaparak baba bebekle ilgilenirken, anne de diğer çocuğuyla geçireceği zamanlar yaratabilir.

*Annenin, yakın çevre ve aile bireyleriyle hamilelik sürecini paylaşmaya karar verdiği andan itibaren, çocuğa kardeşinin olacağını uygun bir dille ifade etmesi gerekir. Evdeki bazı şeylerin değişeceğini, bebeğin bakıma ihtiyacı olduğu ve bu yüzden annenin bebekle fazla vakit geçireceğini çocukla konuşmak önemlidir.

*Her çocuk ayrı ayrı ilgi ve sevgi bekler. Ebeveynlerin rahat ve doğru bir tutum sergilemesi halinde çocuk da rahat davranacaktır.

*Gergin ve kaygılı bir şekilde çocuğu bebeğin yanından uzaklaştırma gibi davranışlardan kaçının.

*Çocuklar arasında, katı yaş ayrımı yapmaksızın doğal davranmak gerekir. “Sen abi oldun kendin oynayabilirsin.” gibi cümlelerle çocuğu katı rollere sokmayın. Yaşının üzerinde olgunluk beklemeden onun da bir çocuk olduğunu göz önünde bulundurun.

*Duygularını ifade etmesine imkan yaratın.

*3-4 yaşındaki bir çocuğu kardeşi dünyaya geldikten hemen sonra kreşe başlatmak, çocukta evden dışlanmış hissi yaratabilir. Okula başlama zamanını iyi planlamak gerekir.

*Ayrıca kardeşini kıskanmasın diye sınırsız davranan ebeveynler farkında olmadan çocuğa ” kötü bir durumu telafi ediyorum” mesajı verebilir. Örneğin; kendi odasında yatan çocuğunuzu kardeşi olduktan sonra yanınızda yatırmaya başlamak gibi ya da tam tersi yanınızda yatan çocuğunuzu kardeşi doğduktan sonra ayrı bir odaya taşımak da yanlış bir davranıştır.

*İki çocuk arasındaki yaş farkının az olması kardeşler arasında kıskançlık ihtimalini daha çok arttırır.

*Çocuklar arasında kıyaslama yapmayın. Birine diğerinin yanında övgülerde bulunmayın.

*Çocukların oyunlarına karışmayın. İki taraf arasında yaşanan herhangi bir anlaşmazlık durumunda hemen müdahalede bulunmayın. Aralarında yaşanan sorunu çözmelerine izin verin. Kendinizi olayların dışında tutun. “Kim başlattı” gibi sorular sormaktan kaçının. Büyük çocuğa ” sen idare et “ diyerek yönlendirmeler yapmayın.

*Çocuğunuza sorumluluklar verebilirsiniz. Bebeğin bakımında yardım etmesini isteyebilirsiniz. Olumlu davranışları takdir etmeniz sağlıklı kardeş iletişimini güçlendirecektir.

Psikolog Funda Buharalı