Konversiyon Bozukluğu Tanı ve Tedavisi

Somatoform bozukluklardan olan konversiyon bozukluğu çok eski zamanlardan beri bilinmektedir. Aynı zamanda en sık görülen somatoform bozukluktur.

İstemli motor ya da duyusal sistemleri etkileyen konversiyon bozukluğu, nörolojik ya da diğer tıbbi durumları taklit eder. Belirtilerin başlaması ya da alevlenmesinde psikolojik etkenler rol oynar.

Bilinçli olarak gelişmeyen konversiyon bozukluğu belirtileri, hastaların sık sık acile gitmesine sebep olur. İyileşme telkin eden her türlü tedaviye olumlu yanıt verebilir.

Her yaş grubunda görülebilen konversiyon bozukluğu, kadınlarda erkeklere göre ortalama 10 kat daha fazla ortaya çıkar. Eğitim düzeyi düştükçe, sosyoekonomik durum zayıfladıkça ve kırsal kesimde daha sık gözlenir.

Konversiyon bozukluğu etyolojisinde stresin, çocukluk çağı travmalarının ve sosyokültürel etkenlerin rolü vardır. Belirtiler psikososyal zorlanmalarla yakından ilişkilidir. Ülkemizde özellikle kadınların eş ve eşin ailesi ile olan çatışmaları en sık görülen sebeptir. Özellikle yalancı nöbet tipi konversiyon bozukluğu ile çocukluk çağı travmaları paralel gitmektedir. Duygularını sözel olarak ifade etmenin toplumca kısıtlandığı durumlarda belirtiler sık ortaya çıkar. Yani konversiyon “sözsüz bir iletişim aracı” olur. Sosyokültürel yapının etkisiyle konversiyon bir çeşit kendini ifade etme biçimi olarak kullanılmaktadır.

Konversiyon bozukluğu belirtileri paralizi (felç), astazi (ayakta duramama), abazi (yürüyememe), afoni (ses kaybı), yutma güçlüğü, globus histerikus (boğazda yumru, düğümlenme hissi) gibi motor belirtiler ya da parestezi (ciltte yanma, karıncalanma, uyuşma hissi), diplopi (çift görme ), körlük, sağırlık, halüsinasyonlar gibi duyusal belirtiler olabilir. Bazı hastalar ise sara nöbeti tarzında nöbet ve konvulziyonlar gösterebilir.

Konversiyon bozukluğu tanısı için ayrıntılı bir tıbbi inceleme yapılmalı, organik bir sebep bulunmamış olmalıdır.

Konversif tremor denen, değişik hızlarda ve istemli olarak tekrarlayan bir titreme hareketi konversiyonlarda tipiktir. Kusma, öksürük, hıçkırık, geğirme ve öğürmeler çok sık gözlenir. Ses çıkaramama, konuşamama ve körlük gibi belirtilere ülkemizde sık rastlanmaktadır.

Konversiyon bozukluğu belirtileri akut ve çoğu kez kişiye özgürdür. Olguların büyü çoğunluğu 2-6 yıl içinde kendiliğinden düzelir.

Konversiyon bozukluğu tedavisinde bilişsel davranışçı tedavi, telkin ve sosyal destek temel unsurlardır. Belirtilerin altındaki dinamikleri ve çatışmaları anlamaya ve iç görü kazandırmaya yönelik psikodinamik terapi uygulamaları da tedavide kullanılabilir. Terapi ile hastalar cinsel ya da saldırgan dürtüleri kabul etmeyi ve konversiyon savunma mekanizmasını kullanmamayı öğrenirler. İkincil kazanç gereksinimini azaltmak için kazandırılacak iletişim becerileri de konversiyon bozukluğu tedavisinde önemlidir.

Konversiyon bozukluğu tedavisinde anksiyolitik (anksiyete giderici) ilaçların pek yeri yoktur. Anksiyolitik ilaçlar konversiyon belirtileri geçtikten sonra ortaya çıkan sıkıntıyı gidermek için kullanılabilir. Birçok hastada depresyon eşlik ettiğinden antidepresan ilaçlar tedavide yararlı olabilir. Konversif hastalara suçlayıcı yaklaşmamak gerekir. Hastaya belirtilerin hayal ürünü olduğunu söylemek, numara yapmakla suçlamak, kasıtlı davrandığını ve abarttığını söylemek birçok hekim tarafından yapılan yanlışlardır.

Hasta ile konuşmak ve anlaşıldığını hissettirmek tedavinin püf noktasıdır. Soğan koklatmak, burnuna kolonya damlatmak, ağrılı enjeksiyon yapmak gibi yöntemler kullanılmamalıdır.

Konversiyon bozukluğu tedavisinde hipnoz da etkili bir yöntemdir.

Konversiyon bozukluğuna sıklıkla başka psikiyatrik hastalıklar da eşlik eder. Major depresyon, panik bozukluğu, dissosiyatif bozukluklar, travma sonrası stres bozukluğu, şizofreni, alkol ve madde bağımlılığını bunlar arasında sayabiliriz.

İyi bir fizik muayene ve nörolojik muayene yapılmadan konversiyon tanısı konulmamalıdır.

Ailenin de tedaviye katıldığı, hastalığın gerçek olduğunun kabullenildiği bir ortamda basit psikiyatrik müdahalelerle kısa sürede tedavi edilebilen bir hastalıktır konversiyon bozukluğu.

Psikoterapi Antalya, Antalya Psikiyatri Merkezi, Psikoterapi ve Psikiyatri Uygulamaları, Muratpaşa/Antalya.

Psikoterapist ve Psikiyatri Uzmanı Dr.Emine Filiz Uluhan.